Биосинтез метионина в микроорганизмах: о-ацетилгомосерин-сульфгидрилаза – основной фермент пути прямого сульфгидрилирования (обзор)
- Авторы: Куликова В.В.1, Морозова Е.А.1, Лыфенко А.Д.1, Коваль В.С.1, Ануфриева Н.В.1, Сольев П.Н.1, Ревтович С.В.1
-
Учреждения:
- Институт молекулярной биологии им. В.А. Энгельгардта РАН
- Выпуск: Том 60, № 3 (2024)
- Страницы: 221-233
- Раздел: Статьи
- URL: https://medjrf.com/0555-1099/article/view/674549
- DOI: https://doi.org/10.31857/S0555109924030017
- EDN: https://elibrary.ru/EXEKTZ
- ID: 674549
Цитировать
Аннотация
Биосинтез метионина в большинстве микроорганизмов осуществляется двумя альтернативными путями. Каждый путь катализируется независимыми ферментами и регулируется по механизму обратной связи метионином. Путь транссульфурилирования включает образование промежуточного продукта цистатионина, а в качестве источника серы выступает цистеин. Ферменты этого метаболического пути подробно охарактеризованы. Путь прямого сульфгидрилирования подразумевает синтез гомоцистеина с участием неорганического источника серы напрямую из О-ацетилгомосерина и является преобладающим в большинстве классов бактерий. Предметом настоящего обзора являются свойства и функционирование одного из наименее изученных ферментов пути прямого сульфгидрилирования – О-ацетилгомосерин-сульфгидрилазы. Глубокое понимание механизмов, контролирующих субстратную и реакционную специфичность О-ацетилгомосерин-сульфгидрилазы, является необходимым шагом рационального редизайна фермента с целью создания перспективного катализатора для синтеза метионина и его производных, а также, в комплексе с кристаллографическими данными, для разработки новых антимикробных соединений на основе эффективных ингибиторов фермента.
Полный текст

Об авторах
В. В. Куликова
Институт молекулярной биологии им. В.А. Энгельгардта РАН
Автор, ответственный за переписку.
Email: vitviku@yandex.ru
Россия, Москва
Е. А. Морозова
Институт молекулярной биологии им. В.А. Энгельгардта РАН
Email: vitviku@yandex.ru
Россия, Москва
А. Д. Лыфенко
Институт молекулярной биологии им. В.А. Энгельгардта РАН
Email: vitviku@yandex.ru
Россия, Москва
В. С. Коваль
Институт молекулярной биологии им. В.А. Энгельгардта РАН
Email: vitviku@yandex.ru
Россия, Москва
Н. В. Ануфриева
Институт молекулярной биологии им. В.А. Энгельгардта РАН
Email: vitviku@yandex.ru
Россия, Москва
П. Н. Сольев
Институт молекулярной биологии им. В.А. Энгельгардта РАН
Email: vitviku@yandex.ru
Россия, Москва
С. В. Ревтович
Институт молекулярной биологии им. В.А. Энгельгардта РАН
Email: vitviku@yandex.ru
Россия, Москва
Список литературы
- Cavuoto P., Fenech M.F. // Cancer Treat. Rev. 2012. V. 38. P. 726–736.
- Finkelstein J.D. // J. Nutr. Biochem. 1990. V. 1. P. 228–237.
- Stipanuk M.H. // Annu. Rev. Nutr. 2004. V. 24. P. 539–577.
- Locasale J.W. // Nat. Rev. Cancer. 2013. V. 13. P. 572–583.
- Neubauer C., Landecker H. // Lancet Planet Health. 2021. V. 5. P. 560–569.
- François J.M. // Biotechnol. Adv. 2023. V. 19. P. 108259. https://doi.org/10.1016/j.biotechadv.2023.108259
- Born T.L., Blanchard J.S. // Biochemistry. 1999. V. 38. P. 14416–14423.
- Clausen T., Huber R., Laber B., Pohlenz H.D., Messerschmidt A. // J. Mol. Biol. 1996.V. 262. P. 202–224.
- Ferla M.P., Patrick W.M. // Microbiology. 2014. V. 160. P. 1571–1584.
- Foglino M., Borne F., Bally M., Ball G., Patte J. // Microbiology. 1995. V. 141. P. 431–439.
- Vermeij P., Kertesz M.A. // J. Bacteriol. 1999. V. 181. P. 5833–5837.
- Hwang B.J., Kim Y., Kim H.B., Hwang H.J., Kim J.H., Lee H.S. // Mol. Cells. 1999. V. 9. P. 300–308.
- Hwang B.J., Yeom H.J., Kim Y., Lee H.S. // J. Bacteriol. 2002. V. 184. P. 1277–1286.
- Lee H., Hwang B. // Appl. Microbiol. Biotechnol. 2003. V. 62. P. 459–467.
- Belfaiza J., Martel A., Margarita D., Saint Girons I. // J. Bacteriol. 1998. V. 180. P. 250–255.
- Picardeau M., Bauby H., Saint Girons I. // FEMS Microbiol. Lett. 2003. V. 225. P. 257–262.
- Yamagata S., Ichioka K., Goto K., Mizuno Y., Iwama T. // J. Bacteriol. 2001. V. 183. P. 2086–2092.
- Shimizu H., Yamagata S., Masui R., Inoue Y., Shibata T., Yokoyama S. et al. // Biochim. Biophys. Acta. 2001. V. 1549. P. 61–72.
- Yoshida Y., Negishi M., Nakano Y. // FEMS Microbiol. Lett. 2003. V. 221. P. 277–284.
- Bairoch A. // Nucleic Acids Res. 2000. V. 28. P. 304–305.
- UniProt Consortium // Nucleic Acids Res. 2023. V. 51 (D1). D523–D531.
- Auger S., Yuen W.H., Danchin A., Martin-Verstraete I. // Microbiology. 2002. V. 148. P. 507–518.
- Farsi A., Lodha P.H., Skanes J.E., Los H., Kalidindi N., Aitken S.M. // Biochem. Cell Biol. 2009. V. 87. P. 445–457.
- Shim J., Shin Y., Lee I., Kim S.Y. // Adv. Biochem. Eng. Biotechnol. 2017. V. 159. P. 153–177.
- Aitken S.M., Kim D.H., Kirsch J.F. // Biochemistry. 2003. V. 42. P. 11297–11306.
- Omura H., Ikemoto M., Kobayashi M., Shimizu S., Yoshida T., Nagasawa T. // J. Biosci. Bioeng. 2003. V. 96. P. 53–58.
- Kulikova V.V., Revtovich S.V., Bazhulina N.P., Anufrieva N.V., Kotlov M.I., Koval V.S. et al. // IUBMB Life. 2019. V. 71. P. 1815–1823.
- Brewster J.L., Pachl P., McKellar J.L., Selmer M., Squire C.J., Patrick W.M. // J. Biol. Chem. 2021. V. 296. P. 100797.
- Ferla M.P., Brewster J.L., Hall K.R., Evans G.B., Patrick W.M. // Mol. Microbiol. 2017. V. 105. P. 508–524.
- Krishnamoorthy K., Begley T.P. // J. Am. Chem. Soc. 2011. V.133. P. 379–386.
- Brzywczy J., Yamagata S., Paszewski A. // Acta Biochim. Pol. 1993. V. 40. P. 421–428.
- Bolten C.J., Schröder H., Dickschat J., Wittmann C.J. // Microbiol. Biotechnol. 2010. V. 20. P. 1196–1203.
- Ma Y., Biava H., Contestabile R., Budisa N., di Salvo M.L. // Molecules. 2014. V. 19. P. 1004–1022.
- Dauplais M., Bierla K., Maizeray C., Lestini R., Lobinski R., Pierre Plateau P. et al. // Int. J. Mol. Sci. 2021. V. 22: 2241. https://doi.org/10.3390/ijms22052241.
- Iwama T., Hosokawa H., Lin W., Shimizu H., Kawai K., Yamagata S. // Biosci. Biotechnol. Biochem. 2004. V. 68. P. 1357–1361.
- Yamagata S. // J. Biochem. 1971. V. 70. P. 1035–1045.
- Kulikova V.V., Anufrieva N.V., Kotlov M.I., Morozova E.A., Koval V.S., Belyi Y.F. et al. // Protein Expr. Purif. 2021. V. 180. P. 105810.
- Aitken S.M., Kirsch J.F. // Arch. Biochem. Biophys. 2005. V. 433. P. 166–175.
- Brzovic P., Holbrook E.L., Greene R.C., Dunn M. // Biochemistry. 1990. V. 29. P. 442–451.
- Kerr D.S. // J. Biol. Chem. 1971. V. 246. P. 95–102.
- Hwang B.J., Park S.D, Kim Y., Kim P., Lee H.S. // J. Microbiol. Biotechnol. 2007. V. 17. P. 1010–1017.
- Messerschmidt A., Worbs M., Steegborn C., Wahl M. C., Huber R., Laber B., Clausen T. // Biol. Chem. 2003. V. 384. P. 373–386.
- Aitken S.M., Lodha P.H., Morneau, D.J.K. // Biochim. Biophys. Acta. 2011. V. 814. P. 1511–1517.
- Lodha P.H., Jaworski A.F., Aitken S.M. // Protein Sci. 2010. V. 19. P. 383–391.
- Куликова В.В., Ревтович C.В., Лыфенко А.Д., Морозова Е.А., Коваль В.С., Бажулина Н.П. и др. // Биохимия. 2023. T. 88. C. 737–747.
- Clausen T., Huber R., Laber B., Pohlenz H.-D., Messerschmidt A. // J. Mol. Biol. 1996. V. 262. P. 202–224.
- Clausen T., Huber R., Messerschmidt A., Pohlenz H.D., Laber B. // Biochemistry. 1997. V. 36. P. 12633–12643.
- Clausen T., Huber R., Prade L., Wahl M.C., Messerschmidt A. // EMBO J. 1998. V. 23. P. 6827–6838.
- Steegborn C., Messerschmidt A., Laber B., Streber W., Huber R., Clausen T. // J. Mol. Biol. 1999. V. 290. P. 983–996.
- Breitinger U., Clausen T., Ehlert S., Huber R., Laber B., Schmidt F. et al. // Plant Physiol. 2001. V. 126. P. 631–642.
- Tran T.., Krishnamoorthy K., Begley T.P., Ealick S.E. // ActaCryst. 2011. V. D67. P. 831–838.
- Baugh L., Phan I., Begley D.W., Clifton M.C., Armour B. et al. // Tuberculosis (Edinb). 2015. V. 95. P. 142–148.
- Wahl M.C., Huber R., Prade L., Marinkovic S., Messerschmidt A., Clausen T. // FEBS Lett. 1997. V. 414. P. 492–496.
- Ревтович С.В., Морозова Е.А., Ануфриева Н.В., Котлов М.И., Белый Ю.Ф., Демидкина Т.В. // Докл. АН. 2012. Т. 445. № 2. С. 214–220.
- Ануфриева Н.В., Морозова Е.А., Ревтович С.В., Бажулина Н.П., Тимофеев В.П., Ткачев Я.В. и др. // Acta Naturae. 2022. T. 14. C. 4–15.
- Ngo H.-P.-T., Kim J.-K., Kim S.-H., Pham T.-V., Tran T.-H., Nguyen D.-D., Kim J.-G., Chung S., Ahn Y.-J., Kang L.-W. // Acta Crystallogr. Sect. F. 2012. V. 68. P. 1515–1517.
- Mondal S., Das Y.B., Chatterjee S.P. // Folia Microbiol (Praha). 1996. V. 41. P. 465–472.
- Hacham Y., Gophna, U., Amir, R. // Mol. Biol. Evol. 2003. V. 20. P. 1513–1520.
- Gophna U., Bapteste E., Doolittle W.F., Biran D., Ron E.Z. // Gene. 2005. V. 1. P. 48–57.
- Jankowski J., Ognik K., Konieczka P., Dariusz Mikulski D. // Poult. Sci. 2020. V. 99. P. 4730–4740.
- Konieczka P., Tykałowski B., Ognik K., Kinsner M., Szkopek D., Wójcik et al. // Vet. Res. 2022. V. 26 P. 59. https://doi.org/10.1186/s13567-022-01080-7.
- Navik U., Sheth V.G., Khurana A., Jawalekar S.S., Allawadhi P., Gaddam R.R., Bhatti J.S., Tikoo K. // Ageing Res. Rev. 2021. V. 72. P. 101500.
- Li Y., Cong H., Liu B., Song J., Sun X., Zhang J., Yang Q. // Antonie Van Leeuwenhoek. 2016. V. 109. P. 1185–1197.
- Kumar D., Gomes J. // Biotechnol Adv. 2005. V. 23. P. 41–61.
- Hashimoto S.-I. // Adv. Biochem. Eng. Biotechnol. 2017. V. 159. P. 15–34.
- Eliot A. C., Kirsch J. F. // Annu. Rev. Biochem. 2004. V. 73. P. 383–415.
- Paiardini A., Contestabile R., Buckle A.M., Cellini B. // Biomed. Res. Int. 2014. Article ID856076. https://doi.org/10.1155/2014/856076.
- Omura H., Ikemoto M., Kobayashi M., Shimizu S., Yoshida T., Nagasawa T. // J. Biosci. Bioeng. 2003. V. 96. P. 53–58.
- Di Salvo M.L., Fesko K., Phillips R.S., Contestabile R. // Front. Bioeng. Biotechnol. 2020. V. 8. Article ID52.https://doi.org/10.3389/fbioe.2020.00052.
- Ravikumar Y., Nadarajan S.P., Yoo T.H., Lee C.-S., Yun H. // Biotechnol. J. 2015. V. 10. P. 1862–1876.
- Ковалева Г.Ю., Гельфанд М.С. // Молекулярная биология. 2007. Т. 41. № 1. C. 139–150.
- Park S.D., Lee J.Y., Sim S.Y., Kim Y., Lee H.S. // Metab. Eng. 2007. V. 9. P. 327–336.
- Han G., Hu X., Qin T., Li Y., Wang X. // Enzyme Microb. Technol. 2016. V. 83. P. 14–21.
- Qin T., Hu X., Hu J., Wang X. // Biotechnol. Appl. Biochem. 2015. V. 62. P. 563–573.
- Gruzdev N., Hacham Y., Haviv H., Stern I., Gabay M., Bloch I. et al. // Microbial Cell Factories. 2023. V. 22:151 https://doi.org/10.1186/s12934-023-02150-x
- Wang H., Li Y., Che Y., Yang D., Wang Q., Yang H. et al. // J. Agric. Food Chem. 2021. V. 69. P. 7932–7937.
- Ким С.Й., Син Й.Ю., Сео Ч.И., Сон С.К., Хео И.К., Ли Х.Д., Ким Д.Е., Ким Х.А., Бае Д.Й., На К.Х. Патент РФ 2011. № 2 573 928 C2.
Дополнительные файлы
